Medyadaki Şiddet İçerikleri Çocukların Ruhsal Gelişimini Nasıl Etkiliyor?

• 

İçinde bulunduğumuz çağda internet ve televizyon şüphesiz ki hepimizin hayatında önemli bir yer kaplıyor. Akıllı telefonlar, tabletler, bilgisayarlar en temel iletişim ve haber alma aracı olarak günlük hayatımızı işgal etmiş durumda.  Peki, biz yetişkinler bile medya tüketimimizdeki dengeyi korumakta zorlanırken çocuklarımızın medyayla olan ilişkisini nasıl yönlendiriyoruz? 

Uzun yıllardır çocuklarla çalışan bir psikolog olarak çocukların medya tüketiminde gözlemlediğim iki temel problem var: Medya araçlarıyla fazla zaman geçirmeleri ve yaşlarına uygun olmayan içeriklere maruz kalmaları.

Bu iki problemde de ne yazık ki ebeveynlerin payı yüksek. İlgi isteyen, yaramazlık yapan, sessiz durması istenen çocuğu kısa bir süreliğine de olsa tablet ya da televizyonla oyalanmasını sağlamak masum bir çözüm gibi gözükse de bu durum uzun vadede, video izlemeden yemek yemeyen, televizyon karşısından ayrılmak istemediği için uyku düzeni bozulan ya da telefonla oynamak dışında hiçbir şeyden keyif alamayan çocuklar yaratıyor.

Akıllı telefon, tablet, televizyon gibi medya araçlarının çocuklar üzerindeki etkilerinin yaş gruplarına göre farklılaştığını söylemek de mümkün.

Örneğin, 0-3 yaş sosyal, dil ve motor becerilerin hızla geliştiği bir dönemdir. Bu dönemde çocuklarla konuşmak, sevgi ve güven ihtiyaçlarını karşılamak, oyun oynamak onun bu becerilerine katkı sağlar. Böyle bir dönemde ebeveynle geliştirilen karşılıklı bir iletişimin yerini çocuğun hareket ve davranışlarına tepki vermeyen cansız bir uyaranın alması bu becerilerin gelişimine zarar verecektir. Bu yaşlar çocuğu dijital ekranlarla tanıştırmak için çok erkendir.

4-7 yaş arası dönem ise çocukların gördükleri, izledikleri her şeyden yoğun olarak etkilendikleri bir dönemdir. Bu yaş grubunda soyut düşünce kavramı henüz oluşmamıştır. Bu nedenle televizyonda gördüklerini gerçek olarak yorumlarlar. Gerçek dışı mesafelerden atlayabilen, uçurumdan düştüğü halde hiçbir şey olmamış gibi koşmaya devam eden bir çizgifilm karakteri çocukta aynı hareketleri yapabileceği algısını yaratabilir.

Bu yaşlarda çocuklar televizyonda ya da bilgisayar oyunlarında gördüğü şiddet sahnelerinden çok korkabilir ya da bu tarz sahnelere çok maruz kalması şiddete karşı duyarsızlaşmasına neden olabilir.

7 yaşından sonra çocuklar televizyonda ya da oyunlarda gördükleri ile gerçekleri ayırt edebilmeye başlar. Bu yaşlarda çocuklar kontrollü olarak medya araçlarıyla tanıştırılabilir. Ancak izleyecekleri programlar, oynayacakları oyunlar yetişkinler tarafından titizlikle seçilmeli ve takip edilmelidir. Çünkü her ne kadar kurguyu gerçekten ayırt edebilecek yaşa gelmiş olsalar da televizyon yayınları ne yazık ki gündüz saatlerinde bile çocuklara uygun olmayan pek çok içerik barındırabilmektedir. 

Özellikle son dönemlerde popüler olan mafya ve aşiret dizilerin zihinsel ve duygusal gelişimini henüz tamamlayamamış çocuklarda davranışsal sorunlara yol açtığı ve ileri yaşlarda da telafisi zor hasarlara neden olduğunu ne yazık ki sıklıkla gözlemliyoruz. Çocukların bu tarz diziler aracılığı ile henüz hazır olmadıkları duygu ve davranışlara maruz kalmaları, bu davranışların doğruluğunu, yanlışlığını tam olarak sindiremeden kendi oyunlarına ve arkadaşlıklarına aktarmalarına neden oluyor. Çocuklar arasındaki yaşanan itiş kakışlarda çoğu zaman bu dizilerdeki karakterlerin taklidini görmek mümkün.

Peki, anne baba olarak çocuklarımızı medyanın yoğun ve yanlış kullanımından nasıl koruyabiliriz?

Günümüz dünyasında çocukları yaşları küçük olsa dahi ekranlardan tamamen uzak tutmanın her zaman çok mümkün olmadığı bir gerçek. Siz evde gerekli düzenlemeleri yapsanız bile dışarıdaki herkesten aynı hassasiyeti görmeyebilirsiniz. Ancak aşağıdaki maddelere dikkat ederek çocukları medyanın yıkıcı etkilerinden koruyabiliriz:

• Her şeyden önce, anne baba olarak doğru bir rol model oluşturun. Çocuğunuzun uyanık olduğu saatlerde telefon, bilgisayar ve televizyon kullanımınızı minimumda tutun. Sizin ilginizi telefonda gördüğü sürece telefon onun için giderek daha cazip hale gelecektir.
• İstemeden de olsa uygun olmayan bir içeriğe maruz kaldıysa bununla ilgili konuşun, ne hissettiğini anlatmasını teşvik edin. 
• 7 yaşından sonra da medya kullanımında kontrolü elden bırakmayın. Zaman kısıtlamalarından, uyku ve yemek saatlerinden ve okulla ilgili sorumluluklarından taviz vermeyin.
• Telefonda, tablette ya da televizyonda takip ettiği içerikleri mutlaka bilin, gerekli durumlarda yaşına daha uygun içeriklere yönlendirin. Bu konuda telefon, tablet ve bilgisayarlar için çocuk modu seçeneğini kullanın.
• Telefon, bilgisayar ya da televizyona alternatif olarak keyif alacağı başka aktiviteler yaratın. Birlikte oyun oynayın, dışarıda vakit geçirin, yaşıtlarıyla sosyalleşmesini sağlayın. Enerjisini atabileceği spor aktivitelerine ve sevebileceği hobilere yönlendirin.